Sóng thần là gì? Dấu hiệu, nguyên nhân của sóng thần

17 Tháng Chín, 2022
Tìm hiểu về sóng thần

Sóng thần là một trong những hiện tượng thiên tai khắc nghiệt nhất của nhân loại. Sức tàn phá của sóng thần vô cùng khủng khiếp khiến ai cũng phải run sợ khi nhắc đến. Vậy có bao giờ bạn từ hỏi sóng thần là gì? Nguyên nhân gây ra sóng thần là gì? Đặc điểm và dấu hiệu nhất biết hiện tượng này là gì? Theo dõi bài viết ngay sau đây để giải đáp về những thắc mắc này nhé!

Sóng thần là gì?

Cho đến nay, sóng thần là loại hình thiên tai mà con người vẫn chưa thể tìm ra được lời giải đáp để dự báo cũng như biết trước. Sóng thần để lại hậu quả vô cùng nặng nề, nó tàn phá, cuốn trôi cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất, nhà cửa, xe cộ và nhấn chìm hàng ngàn người trong biển nước.

Tìm hiểu về sóng thần

Tìm hiểu về sóng thần

Sóng thần trong tiếng Anh là tsunami. Đây là một loạt những đợt sóng tạo nên khi một thể tích lớn nước đại dương bị dịch chuyển trong chớp nhoáng chỉ trên một quy mô lớn.

Thuật ngữ sóng thần tsunami bắt nguồn từ tiếng Nhật nghĩa là “bến” ((津 tsu, âm Hán Việt “tân”) và “sóng” là (波 nami, “ba”). Thuật ngữ này được chính những người ngư dân đặt ra dù lúc đó họ chưa biết nguyên nhân sóng xuất phát từ ngoài khơi xa. Những cơn sóng thần được khởi phát từ dưới đáy biển sâu. Khi còn ngoài khơi xa, sóng có biên độ khá nhỏ nhưng chiều dài cơn sóng lên tới hàng trăm kilomet. Vậy nên, khi ở xa bờ chúng ta rất khó để nhận diện được mà chỉ cảm nhận được đó là một cơn sóng cồn trải dài.

Trước kia, ở phương Tây sóng thần từng được gọi là sóng thủy triều. Sở dĩ, vì khi sóng tiến đến bờ, nó tác động như một đợt thủy triều mạnh dần lên. Khác hoàn toàn với các loại sóng ngoài bởi biển giúp tạo ra gió. Tuy nhiên, do không đúng theo thực tế nên hiện nay thuật ngữ này không còn được dùng nữa.

Nguyên nhân của sóng thần là gì?

Sóng thần cũng giống như các con sóng khác ở ngoài đại dương. Tuy nhiên, các con sóng nhỏ được tạo ra bởi gió. Còn sóng thần tạo ra bởi sự dịch chuyển các khối nước khổng lồ. Vậy khối nước này được hình thành từ đâu? Nguyên nhân chính gây ra sóng thần là gì?

Bạn đã biết nguyên nhân sâu xa của sóng thần là gì chưa?

Bạn đã biết nguyên nhân sâu xa của sóng thần là gì chưa?

Trái đất của chúng ta vốn hình thành từ những mảng kiến tạo, nó luôn luôn chuyển động với một vận tốc chậm. Cho tới khi hai mảng kiến tạo của trái đất va chạm nhau sẽ tạo nên sức ép để giải phóng năng lượng và gây ra tình trạng động đất. Nếu xảy ra động đất ở dưới đáy đại dương, thể tích của nước liên tục bị kéo xuống, nâng lên và hình thành ra một khối nước lớn khổng lồ.

Bên cạnh đó, thêm một nguyên nhân có thể xảy ra các đợt sóng thần là từ việc hoạt động của những ngọn núi lửa ngầm nằm sâu dưới đáy biển. Khi nó phun trào sẽ gây tác động đến lượng nước, xuất hiện những cột nước áp suất lớn như những cột nước lớn phun trào trên mặt nước.

Nguyên nhân sinh ra sóng thần là gì? Một cách dễ hiểu nhất, nguyên nhân của sóng thần bởi sự dịch chuyển của một lượng nước rất lớn. Lượng nước di chuyển đột ngột do tác động của những trận động đất, núi lửa phun trào dưới biển, va chạm giữa các thiên thạch, trầm tích bị rơi xuống hay những vụ nổ do tác động của ngoại lực…. Đây đều là những nguyên nhân hình thành nên sóng thần nhưng sẽ ở các mức độ khác nhau.

Sự hình thành sóng thần

Dưới tác động mạnh mẽ của các hiện tượng động đất, núi lửa phun trào, núi lở, thiên thạch va chạm, một khối lượng nước khổng lồ dưới đại dương sẽ bị đẩy lên cao. Ngay sau đó, do tác động của trọng lực nó sẽ rơi xuống.

Sự hình thành sóng thần

Sự hình thành sóng thần

Lượng nước khổng lồ lúc này sẽ tỏa gợn sóng dưới đáy đại dương, hình thành nên một nguồn năng lượng cực mạnh. Tiếp đó, tạo thành những cơn sóng ở dưới đáy đại dương có chiều dài ngắn nên người đi tàu thuyền rất khó để nhận biết. Cơn sóng thần nhanh chóng di chuyển từ đại dương đến đất liền theo vận tốc 700 – 800 km/h.

Khi gần vào đất liền, vì những vùng nước nông hơn nên nguồn năng lượng khổng lồ đó nhanh chóng bị đẩy lên cao và tạo thành những cơn sóng thần. Sóng thần gồm những đợt sóng liên tiếp nhau. Đồng thời khi càng đến gần đất liền thì chu kỳ của sóng càng giảm. Vậy nên, mỗi trận sóng thần thường gồm nhiều đợt sóng mạnh và nhanh liên tiếp ập vào.

Những đặc điểm của sóng thần

Các chuyên gia khoa học đã nghiên cứu ra những đặc điểm nổi bật của sóng thần như sau:

Sóng thần nhấn chìm nhà cửa, cơ sở hạ tầng

Sóng thần nhấn chìm nhà cửa, cơ sở hạ tầng

  • Tốc độ di chuyển của những cột sóng thần cực lớn, có thể lên đến 800km/h.
  • Sâu trong vùng đại dương khoảng 6.100 mét, sóng thần di chuyển được khoảng 890km/giờ (tương đương với vận tốc của máy bay). Sóng thần có thể lướt từ bên này sang bên kia của Thái Bình Dương chỉ chưa đến một ngày.
  • Độ cao của cột sóng thần ở vùng nước nông có thể cao hơn 30 mét hoặc hơn. Năm 1958, ngọn sóng thần tấn công vào vịnh Lituya, Alaska cao đến 525 mét.
  • Chu kỳ dao động của sóng thần từ 10 đến 120 phút, bước sóng có thể dài đến 500 km.

Sóng thần có thể dịch chuyển ngầm trong lòng đại dương. Có thể đi với vận tốc cực nhanh mà không cần nhiều năng lượng. Đây cũng chính là lý do tại sao khi vào đến đất liền, dù vận tốc sóng giảm nhưng năng lượng của sóng thần gần như vẫn giữ nguyên; mang đến sức tàn phá vô cùng ghê gớm và nặng nề.

Cách nhận biết sóng thần

Dù không thể dự báo chính xác sự xuất hiện của sóng thần. Tuy nhiên, đến nay các nhà khoa học đã nghiên cứu và nhận ra những dấu hiệu để nhanh chóng nhận biết được một đợt sóng thần sắp xảy ra khi ở gần biển. Cụ thể như sau:

  • Khi nhận thấy có những trận động đất lớn. Sở dĩ, chúng sẽ tạo ra những va chạm mạnh dưới lòng đất và đáy biển, tác động trực tiếp đến thể tích nước.
  • Sự xuất hiện rõ rệt các hạt bọt nước ở trên diện rộng. Mùi hôi, khó chịu do nước biển thổi vào.
  • Khi đáy biển nghiêng khiến cho mực nước biển rút khỏi bờ có thể lên đến hàng trăm mét. Nhiệt độ nước cao đột ngột, xuất hiện tiếng nổ lớn ở ngoài đại dương.

Bên cạnh đó, khi xuất hiện một vài hiện tượng như đàn hải âu bay ngược trên biển, vệt sáng đỏ đường chân trời, tiếng ồn do sóng xa va vào biển… Hoặc xuất hiện nhiều đám mây đen trên bầu trời. Đây sẽ là những dấu hiệu cảnh báo cho một trận sóng thần sắp xảy ra.

Những cơn sóng thần khốc liệt nhất trên thế giới

Nhân loại đã từng đón nhận rất nhiều trận sóng thần xảy ra. Có những cơn sóng qua đi để lại những hậu quả có thể khắc phục được. Nhưng cũng có những cơn sóng thần tàn khốc. Nó đã cướp đi sinh mạng của hàng trăm triệu người và để lại những hậu quả vô cùng nặng nề. Cùng điểm qua những trận sóng thần tàn khốc nhất trong lịch sử thế giới nhé.

Những cơn sóng thần khốc liệt đi vào lịch sử thế giớiạ tầng

Những cơn sóng thần khốc liệt đi vào lịch sử thế giới

Sóng thần tại Ấn Độ Dương năm 2004

Vào ngày 26/12/2004 sóng thần xảy ra tại Ấn Độ Dương được ghi nhận là một trong những cơn sóng thần mạnh nhất lịch sử. Đi kèm theo trận động đất 9,1 – 9,3 độ Richter sau đó tạo ra hàng loạt còn sóng thần với độ cao lên đến 30 mét, cướp đi sinh mạng của hơn 167.000 người và làm mất tính 37.000.

Sóng thần tại  Nhật Bản năm 2011

Ngày 11/3/2011 tại Nhật Bản xảy ra một trận động đất mạnh đến 9 độ Richter. Tiếp đó là cơn sóng thần tàn khốc với chiều cao hơn 38 mét, đã khiến 16.000 người thiệt mạng, gần 3.000 người mất tích và hơn 125.000 công trình bị phá hủy, hư hại hoàn toàn. Theo Ngân hàng Thế giới, thiệt hại về tài sản tại đây ước tính lên đến 235 tỷ USD.

Sóng thần ở Chile năm 1960

Ngày 22/5/1960 tại Chile xảy ra trận động đất mạnh 9,5 độ Richter tại ngoài khơi khu vực trung – nam vùng bờ biển Chile. Không chỉ ảnh hưởng riêng đến đất nước này, trận động đất còn gây thiệt hại nặng nề cho nhiều quốc gia khác như Trung Quốc, Nhật Bản, Hawaii, Philippines, New Zealand và Australia. Độ cao của cơn sóng thần lên đến 25m khiến hơn 2.290 người chết.

 Sóng thần tại Philippines vào năm 1976

Ngày 17/8/1976 tại Philippines xảy ra cơn sóng thần với trận động đất mạnh 8 độ Richter. Chiều cao lên tới 9 mét, cơn sóng thần đi qua vùng ven biển rộng gần 700km của hai hòn đảo Sulu và Mindanao, khiến ít nhất 5.000 thiệt mạng và 3.000 người khác mất tích. Gần 10.000 người bị thương và 90.000 người bị mất nhà cửa.

Sóng thần tại Papua New Guinea vào năm 1998

Ngày 17/7/1998 cơn sóng thần xảy ra tại Papua New Guinea đi kèm với trận động đất mạnh 7 độ Richter. Chỉ sau vài phút, cơn sóng thần với độ cao lên tới 15 mét đã đổ bộ trực tiếp vào khu vực đường ven biển dài 30km của đất nước này. Nó gây ra cái chất của hơn 2000 người và phá hủy hoàn toàn một số ngôi làng tại đây. Đồng thời, hàng ngàn người khác bị thương và khoảng 9000 người rơi vào tình cảnh vô gia cư.

Sóng thần Nhật Bản vào năm 1933

Ngày 2/3/1993 tại Nhật Bản xảy ra cơn sóng thần đi kèm trận động đất mạnh 8,4 độ Richter tại bờ biển Sanriku hòn đảo Honshu, Nhật Bản. Dù trận động đất không gây nhiều thiệt hại nặng nề. Những cơn sóng thần với chiều cao lên đến 30 mét được hình thành ngay sau đó đã gây ra cái chết của hơn 1.500 người và phá hủy toàn bộ hơn 7000 ngôi nhà. Bên cạnh đó số người bị thương và mất tích lên đến 12.000 người. Có thể thấy cơn sóng thần đã gây ra một nỗi ám ảnh lớn với những người dân sinh sống và làm việc tại thị trấn Tarõ thuộc tỉnh Iwate.

Sóng thần  Indonesia vào năm 2006

Ngày 17/7/2006 tại Indonesia đã xảy ra trận động đất mạnh đến 7,7 độ Richter đi kèm với cơn sóng thần tàn khốc nhất lịch sử. Cơn sóng thần xảy ra tại Ấn Độ Dương, cách hòn đảo Java Indonesia khoảng 180km. Ngay trong chiều cùng ngày, cơn sóng nhanh chóng đổ bộ vào quận Pangandaran với chiều dài lên đến 300km. Trận sóng thần đã để lại hậu quả vô cùng nặng nề, phá hủy hoàn toàn các ngôi nhà gần bờ biển trong phạm vi 300 – 500 mét (m) và khiến hơn 600 người thiệt mạng.

Trên đây là những giải đáp về sóng thần là gì? Nguyên nhân của sóng thần mà chúng tôi đã tổng hợp. Mong rằng, bài viết cung cấp nguồn thông tin hữu ích cho quý bạn đọc về hiện tượng thiên nhiên rất tàn khốc này.